Verduistering

Navigatie met GPS bestond nog niet.... vliegtuigbemanningen gebruikten kaarten op papier om zich te oriënteren.

In combinatie met een aantal navigatiemiddelen werd bepaald hoe gevlogen moest worden. Een verlichte stad was niet alleen een aanwijzing van positie maar kon ook makkelijk een doel worden. Omdat elke lichtbron een aanwijzing kan zijn voor vliegtuigen in de nacht moesten dus alle huizen en gebouwen verduisterd worden. 

Twee postkaarten van na de oorlog waarop de spot wordt gedreven met de verduisteringsmaatregelen.

Verduistering in huis kon op allerlei manieren geregeld worden. Door de ramen af te plakken met papier of af te schermen met verduisterende gordijnen, luiken of andere middelen. En bovendien door lichtbronnen bijvoorbeeld af te schermen met kapjes of speciale lampen te gebruiken. 

Deze reclamefolder van Baltex voor normale zonweringen, vermeldt op de achterzijde nog even terloops dat er ook speciale verduisterende materialen kunnen worden geleverd die zijn goedgekeurd door bevoegde autoriteiten.

Een van de taken van de blokploegen was de bewoners van het blok te begeleiden in het verduisteren van hun woning. Controle op de verduistering werd uitgevoerd met steeds strengere maatregelen. 

Het blokhoofd van wijk 2, vak IIIc uit Rotterdam laat de buurtbewoners weten dat zij goed moeten verduisteren.

In Winschoten speelde eenzelfde probleem, daar wordt ook de eventuele bemoeienis van de Ortskommandantur in Delfzijl genoemd. 

Ook in Gilze en Rijen worden de voorschriften van de verduistering nog eens duidelijk gemaakt. 

In Den Haag werd de oefening van 19 januari 1939 (nog voor de mobilisatietijd dus) grondig voorbereid! 

Hieronder een instructiefolder over verduistering; de buitenzijde van de folder is donker, de binnenzijde licht.

De Electro huishoudgids vermeldt dat in huis volop verlichting kan worden gebruikt...als er maar goed verduisterd is. 

Verduisteringsverf. Een nog ongeopende pot met donkerblauwe verf. Centraal ingekocht door de Algemene Nederlandsche Zuivelbond en daarom hoogstwaarschijnlijk bedoeld om de boerenbedrijven te voorzien van een praktisch verduisteringsmiddel. Misschien de melkstal waar in de vroege morgen en de late avond verlichting niet gemist kon worden?

Verduisteringspapier op rol, COZA, 10mx1m

Lantaarn / verduisteringslantaarn afkomstig uit de Achterhoek. Een klein kaarsje en blauw glas - hoeveel is er dan nog zichtbaar? De reclames voor deze lantaarns van de Vereenigde Blikfabrieken uit 1940 (De Wacht), 1941 (in ProCive) en februari 1942 (in Luchtgevaar).

Deze door VERBLIFA geproduceerde lamp draagt het ILB goedkeuringsstempel.

De onderstaande lamp is beduidend groter. Voorzien van vier spleten met tegenoverliggend twee rode en twee blauwe glazen filters. Op de bovenzijde voorzien van een B en een pijl en op de zijkant gemerkt met een patentnummer. 

Ronde Elektrische verduisteringslamp van het merk Industria Rotterdam. ILB nummer 415. 

Afbeelding rechts met toestemming van https://www.delampenman.nl/industria-rotterdam/

Rechthoekige Elektrische verduisteringslamp van het merk MOUBAL (van Mouwerik & Bal in Zeist). ILB nummer 416. 

Philips 

Philips Protector

Olando

Splendor

Splendor Ideaal VM40 met doosje en gebruiksaanwijzing.

Splendor Ideaal VM40 en VM15, met gebruiksaanwijzing, zonder verpakking.

Apex Eclipsor

Weco spaarlamp / verduisteringslamp

Veduglo lichtafschermkap voor gloeilamp, verkocht door M.C. Nap. Reclame in o.a. "Luchtgevaar, 1940" en "De Burgerwachter", orgaan van de vrijwillige Burgerwacht Amsterdam, 3 mei 1940.

Lichtafschermkap, onbekend merk

Licht-afschermkapje met hoes voor een koplamp, merk Linka. Goedgekeurd door de Inspectie voor de Luchtbescherming en voorzien van ILB nr 003. Of het trommeltje periodiek is, is niet bekend. 

Niet alleen de ramen van het huis, ook de lampen van fietsen, motoren en auto's moesten afgeschermd worden.

Hieronder voor- en achterzijde van licht-afschermkapjes voor de koplamp van een fiets. Door de Inspectie voor de Luchtbescherming goedgekeurd, te zien aan het ILB stempel. Voor het FAKO kapje is dit nr. 066 en voor het PERKA kapje nr. 056.

Een complete verduisterings-koplamp. In tegenstelling tot de normale fietslampen waar de afschermkapjes en -hoezen op werden gebruikt, is dit een lamp die al van zichzelf aan de voorschriften voldoet. Voorzien van ILB nummer 059. 

Verduisteringslampjes voor het rijwiel, gemaakt door Philips en goedgekeurd door de ILB.

Ook van het merk Splendor zijn "verduisteringsrijwiellampen". Deze lampjes, type Dimax F6030, dragen keurmerk ILB 002. Op de top van de lampbol is er een rechthoekige opening in de zwarte verf gelaten zodat er een smal lichtstreepje door kan schijnen. 

Reflecterende stroken: maanlichtpapier

Papieren stroken die na belichting 's nachts een lichte gloed afgeven. Ook bij het minste licht zijn deze stroken nog zichtbaar. Deze maanlichtstroken werden aanbevolen door de luchtbescherming, zoals op de verpakking aan de achterzijde is te lezen. Dit papier was zelfs leverbaar in behangformaat.

Reflecterend/lichtgevend plaatje

Om in het donker niet tegen iemand op te lopen worden allerlei lichtgevende (phosphoriserende) spelden uitgebracht die bijvoorbeeld op het revers kunnen worden gedragen. De luchtbescherming heeft ook een metalen plaatje aan een riempje; mogelijk werd dit ook om het fietsstuur gehangen 

De Philips lichtgevende phospho speld (voor- en achterzijde

De Roelescorte

In de dagbladen verschijnt een eigenaardig artikeltje over een nieuwe uitvinding: de Roelescorte.

Een houten wieltje met rubber band aan een lange houten steel. Door middel van een fietsdynamo en -lamp kon een beetje licht worden gemaakt om laag op de stoep, te zien waar je je voeten kon neerzetten. Of dit apparaat een groot succes is geworden?

Een Nederlandse lamp van het merk Waldorp, type Cavalier. Aan de zijkant gemerkt met ILB nr 204. Uiterst rechts reclame voor de lamp in Luchtgevaar, februari 1942. 

Verduisteringslampjes voor zaklantaarns.Deze Philips lampjes zijn voorzien van ILB nummer 710.

Ook ouderwetse olielampen kwamen weer in gebruik. Zelfs nieuwe varianten van oude uitvindingen deden hun intrede. Hieronder kleine drijvertjes, bedoeld voor pitjes op olie, van de firma Rikkers uit Amsterdam.

De Knijpkat. Een kleine handdynamo met lampje. Als handig hulpmiddel in huis was dit apparaatje al wel langer bekend maar bij verduistering en het ontbreken van straatverlichting werd de knijpkat populair bij zowel de burger als de militair. Hieronder het bekende model van Philips. Links de groene variant en rechts de zilver/metaalkleurige. Zie voor meer informatie over de knijpkat ook https://www.knijpkatershop.nl